EGEMEN KİMYA LTD. ŞTİ.
Egemen Kimya; kalay,kursun,bakır,gümüş içeren tehlikeli atikları profesyonel bir atık yönetim sistemi dahilinde bertaraf eden ve tekrar ülke ekonomisine kazandiran lisansli bir geri dönüşüm firmasidir.Firmanın temel amacı, doğayı korumak ve her yıl milyonlarca dolar harcanarak ithal edilen kalayı ülkemizde üretmektir.
İşletmeye gelen atıklardan yüksek saflıkta metaller elde edilmektedir. Bu metaller, endüstri kuruluşlarının gereksinimi olan istenilen teknik standartlara uygun alaşımlarin üretiminde kullanılmaktadır.
Firmanın temel iki üretim kolu vardır:
- Kalay
- Lehim
KALAY
Kalay, periyodik cetvelde atom numarası 50 olan elementtir. Simgesi Sn olup Latince stannum dan gelir. Gümüşümsü gri renktedir. Havada kolaylıkla okside olmaz, korozyona karşı dirençlidir. Bu özelliğinden ötürü diğer metallerin (korozyondan korumak amacıyla) kaplanmasında kullanılır. Tarihçesi M.Ö. 3000 yıllarına dayanır. Mısır'da ve Mezopotamya'da bronz alaşımında kalay kullanılmıştır.
Bulunuşu
Dünyada 35 ülkede kalay madenciliği yapılmaktadır. Malezya, Bolivya, Tayland, Endonezya, Nijerya, Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Çin'de işletilmesi ekonomik kalay yatakları vardır. Yerkabuğunda bulunma oranı 2 ppm olup, çinko (94 ppm), bakır (63 ppm), ve kurşun (12 ppm) ile karşılaştırıldığında oldukça nadirdir. Kalay cevherinin büyük çoğunluğu plasiyer yataklardan elde edilir ve bunların en az yarısı güney doğu Asya'da bulunur. Ticari öneme sahip kalay minerali kasiterit'tir (SnO2). Ancak, küçük miktarlarda kalay, stannit, silindirit, frankeit, kanfieldit, teallit gibi diğer kompleks sülfürlü cevherlerden de elde edilebilir. Kalay hurdası da önemli bir kalay kaynağıdır.Özellikleri
Kalay dövülebilir ve sünek bir metaldir. Kolayca tel ve levha haline getirilebilir. Kuvvetli asitlerden, alkalilerden ve asit tuzlarından etkilenir. Havada ısıtıldığında SnO2 oluşturur. Klor ve oksijenle birleşerek seyreltik asitlerden hidrojeni uzaklaştırır. Oda sıcaklığında dövülebilir olmasına karşın ısıtıldığında kırılganlaşır. Metalik kalaya 100°C'den yüksek sıcaklıklarda halojenler ve hidrojen sülfür etki eder. Sulu hidroklorik ve hidroflorik asit yavaş, hidrobromik ve nitrik asit ise hızlı olarak kalayla reaksiyona girer. Birçok alkali çözeltiler kalaya etki eder. Yiyeceklerdeki organik asitler kalaya etki etmez.Eldesi
Kalay metali, cevherinin kömür ile birlikte reverber fırınında redüklenmesi ile üretilir. Mineralinde demir, kükürt, tungsten, nikel, tantal, arsenik, kurşun, bakır ve gümüş bulunur. Bunların giderilmesi için mineral önce öğütülüp suyla yıkanır. Manyetik olan kısım ayrılır. Kavurma yoluyla kükürt ve arsenik ayrılır. Asitle yıkanarak ve sentezlenerek fırınlarda indirgenme işlemi tamamlanır. Saflaştırmak için kademeli olarak ergitme uygulanır. Ayrıca hurda tenekelerden de kalay elde edilir.Kullanım alanları
Üretilen kalayın yaklaşık %40'ı çelik levhaların kaplanmasında kullanılır. Böylece yiyecek ve konserve kapları olan teneke, daldırma veya elektroliz yoluyla elde edilir. Teneke ve sert kalaydan yapılmış süs veya kullanım eşyaları siyah vernikle kaplanarak sıkça kullanılır. Bu maksatla ergitilmiş kalay veya kalay-bakır alaşımına daldırılan demir veya çelik teneke levhalar çaydanlık, tepsi ve şamdan gibi çeşitli ev eşyaları biçiminde işlenirler. Bundan sonra bu malzemeler beziryağı, kurutucu maddeler ve boyalarla hazırlanan siyah vernikle cilâlanırlar. Kalay mekanik olarak zayıf olduğundan bakır, kurşun, çinko, demir, kadmiyum, antimon, nikel, kobalt, titan ve zirkonyum ile alaşım halinde kullanılır. Kurşunlu kalaya lehim denir. Son zamanlarda kalay içermeyen ve alüminyum, silisyum, fosfor, manganez vb. elementlerin bakırla yaptığı ikili alaşımlara bu elementlerin tuncu denmekle beraber, bronz (tunç) ismi ile kalay-bakır alaşımı hatırlanmaktadır. Bronzdaki kalay, korozyonu (paslanmayı) önlemekte ve bakırın mekanik özelliklerini iyileştirmektedir. Buna antimon da katılarak makina yatakları gibi dayanıklı parça ve eşyaların yapımında kullanılır. Kalay-4-klorür bileşiği özel kaplama, ağartma, duyarlı kâğıt imali işlerinde kullanılır. Makina yağlarının özelliklerinin ıslahında, reaksiyonlarda katalizör olarak, ayna yapımında, sabunlardaki parfümü tesbit etmek için de kullanılır. Kalay-4-oksit seramik sırlarında, tekstilde ve cam üretiminde işe yarar. Kalay-2-klorür kimyasal madde, boya, fosfor, polimer üretiminde indirgeyici olarak ve galvanize edici, ayna sırlayıcı ve yağlama yağlarını temizleyici olarak kullanılır. Kalay sülfat boyamada ve kalay kaplamada kullanılır. * Bazı önemli kalay alaşımları: bronz, babit metali, döküm kalıbı alaşımı, fosfor bronzu, yumuşak lehim, ve beyaz metal'dir. * Tuzlarının içinde en önemlisi kalay klorür olup redükleyicidir. Cam üzerine kalay tuzlarının spreylenmesi yoluyla elektrik iletkenliği olan kaplamalar elde edilebilir. Bu kaplamalar, panel aydınlatmalarında ve donmaya dayanıklı araba ön camlarının yapımında kullanılır. * Pencere camları genellikle, düzgün bir yüzey eldesi amacıyla ergimiş camın, ergimiş kalay üzerinde akması yoluyla üretilir ("Pilkington yöntemi"). * Kalay, boruların ve elektrik devrelerinin lehimlenmesinde kullanılır. Kalay, 3,2 K nin altında süper iletken hale gelir. Nitekim kalay, üzerinde çalışılan ilk süper iletkenlerden biri olup, süper iletkenlerin karakteristik özelliklerinden birisi olan Meissner etkisi, süper iletken kalay kristallerinde keşfedilmiştir. Niobiyum-Kalay alaşımı Nb3Sn, malzemenin yüksek kritik sıcaklığı (18 K) ve kritik manyetik alanı (25 T) nedeniyle, süper iletken manyetler için tel yapımında kullanılır. Birkaç kilogram ağırlığında bir süper iletken manyet, birkaç ton ağırlığında klasik manyetin üretebileceği manyetik alanı yaratabilir.LEHİM
Kurşunlu kalaya lehim denilmektedir,kullanım alanlarına göre çok değişik alaşımlarda ve formlarda hazırlanabilmektedir.Ülkelere göre lehim standartları değişmektedir.Lehim Standartları
Kullanım alanlarına göre en uygun lehimin belirlenmesinde ilk kriter kullanılacak lehim alaşımının ergime derecesidir.Lehimde Bulunan Yabancı Maddeler ve Lehime Etkileri
İşletmemizde her isteğe göre ,her formda ve alaşım özelliklerinde lehimler üretilebilmektedir.Üretilen bu lehimler analiz kontrol raporları ile birlikte kullanıcıya sunulmaktadır.Bu kapsamda firmamızda üretilen lehim türleri aşağıda sıralanmıştır.
- Radyatör Lehim Telleri
- Pota Lehimi
- Sert Kurşun(Bujiteride kullanılan kalay- kurşun alaşımları)
- Kurşunsuz Lehim
- Gümüşlü Lehim
LEHİM ALAŞIMLARI
Lehimler; özellikle kalay ve kurşun bazlı olarak, kullanım alanlarına göre çok değişik alaşımlarda ve formlarda hazırlanabilmektedirler. Kullanım alanları bakımından en uygun lehimin belirlenmesinde ilk kriter kullanılacak lehim alaşımının ergime derecesi olmaktadır. Ergime dereceleri, uygulamanın duyarlılığına göre giderek azalmaktadır. Bu kapsamda en çok kullanılan alaşımlar aşağıda sıralanmıştır. Bunların dışında tüketici isteğine göre sınırsız alternatifler üretmek mümkündür.|
Kalay
Sn |
Kurşun
Pb |
Antimuan
Sb |
Bakır
Cu |
Gümüş
Ag |
Bizmut
Bi |
İndiyum
In |
Kadmiyum
Cd |
SOLID
C |
LIQUID
C |
KULLANIM
ALANLARI
|
|
96
|
|
|
|
4
|
|
|
|
430
|
430
|
Zehirsiz,
gıda sanayi
|
|
2
|
98
|
|
|
|
|
|
|
316
|
322
|
Teneke,
kutu üretimi
|
|
5
|
95
|
|
|
|
|
|
|
305
|
312
|
Kaplama
ve ve birleştirmelerde
|
|
|
97,5
|
|
|
2,5
|
|
|
|
304
|
308
|
Bakır
ve pirinç
|
|
96
|
2
|
2
|
|
|
|
|
|
240
|
307
|
Yüksek
ısı
|
|
10
|
90
|
|
|
|
|
|
|
268
|
302
|
Radyatör
sızdırmazlık ve dolgu
|
|
5
|
93,5
|
|
|
1,5
|
|
|
|
296
|
301
|
Isıya
dayanıklı parçalar
|
|
5
|
96,5
|
|
|
1,5
|
|
|
|
296
|
301
|
Yüksek
ısı
|
|
10
|
88
|
|
|
2
|
|
|
|
268
|
299
|
Isıya
dayanıklı parçalar
|
|
15
|
85
|
|
|
|
|
|
|
227
|
288
|
Sızdırmazlık
ve dolgu, aydınlatma
|
|
20
|
80
|
|
|
|
|
|
|
183
|
277
|
Kaplama,
birleştirme ve dolgu
|
|
18
|
80
|
|
|
2
|
|
|
|
178
|
270
|
Aluminyum
lehimleme
|
|
18
|
80,1
|
|
|
1,9
|
|
|
|
178
|
270
|
Aluminyum
lehimleme
|
|
25
|
75
|
|
|
|
|
|
|
183
|
266
|
Makine
ve şalume ile lehimlemede
|
|
95,5
|
|
|
4
|
0,5
|
|
|
|
226
|
260
|
Kurşun
içme suyu boruları
|
|
30
|
70
|
0,12
|
|
|
|
|
|
183
|
255
|
Aydınlatma
Endüstrisi, motorlar
|
|
35
|
65
|
|
|
|
|
|
|
183
|
247
|
Genel
amaçlar ve temizlik lehimi
|
|
95
|
|
5
|
|
|
|
|
|
232
|
240
|
Bakıra
ek, elektrikçilik, ısıtma
|
|
40
|
60
|
|
|
|
|
|
|
183
|
238
|
Kurşun
boru ve kablo kılıfları
|
|
40
|
59,7
|
0,3
|
|
|
|
|
|
183
|
234
|
Genel
amaçlar
|
|
40
|
58
|
2
|
|
|
|
|
|
185
|
231
|
Genel
amaçlar
|
|
45
|
55
|
|
|
|
|
|
|
183
|
227
|
Oto
radyatör kanal ve çatı ekleri
|
|
96,3
|
|
3,7
|
|
|
|
|
|
221
|
221
|
Kurşunsuz
ekli parçalar
|
|
50
|
50
|
|
|
|
|
|
|
183
|
216
|
En
tanınmış genel amaç lehimi
|
|
50
|
48,5
|
|
1,5
|
|
|
|
|
183
|
215
|
Bakır
erezyonu önleme
|
|
50
|
49,7
|
0,3
|
|
|
|
|
|
183
|
212
|
Genel
Amaçlar
|
|
|
50
|
|
|
|
|
50
|
|
180
|
200
|
Altın
|
|
60
|
38
|
|
|
2
|
|
|
|
183
|
190
|
Bakır
erezyonu önleme
|
|
60
|
40
|
|
|
|
|
|
|
183
|
190
|
Elektronik
lehim uygulamaları
|
|
60
|
|
0,3
|
|
|
|
|
|
183
|
188
|
Kalın
film ve SMD parçalar
|
|
63
|
36,7
|
0,3
|
|
|
|
|
|
183
|
183
|
Kalın
film ve SMD parçalar
|
|
63
|
37
|
|
|
|
|
|
|
183
|
183
|
Elektronik
lehim uygulamaları
|
|
62
|
36
|
|
|
2
|
|
|
|
179
|
179
|
Altın
ve gümüş yüzeyler
|
|
62
|
35,7
|
0,3
|
|
2
|
|
|
|
179
|
179
|
Kalın
film ve SMD parçalar
|
|
43
|
43
|
|
|
|
14
|
|
|
143
|
163
|
Isıya
duyarlı devreler
|
|
50
|
32
|
|
|
|
|
|
18
|
145
|
143
|
Düşük
ergime ısısı
|
|
43
|
|
|
|
|
57
|
|
|
139
|
139
|
Isıya
duyarlı devreler
|
|
15
|
33
|
|
|
|
52
|
|
|
96
|
96
|
Isıya
duyarlı devreler
|